Assertief zijn, wat is dat?

Voor jezelf opkomen is iets wat we allemaal graag willen. Maar wat is assertief zijn precies? Voor jezelf opkomen bestaat uit meerdere vaardigheden. Iemand die voor zichzelf opkomt kan:

• bij de feiten blijven en vult niet in voor de ander
• emoties herkennen bij de ander en bij zichzelf
• zijn of haar gevoelens uitdrukken
• actief luisteren
• contact maken
• grenzen herkennen
• grenzen aangeven
• zijn of haar mening geven
• een verzoek doen
• een verzoek weigeren
• nee zeggen
• waardering geven
• waardering ontvangen

Verschillende vormen

Iemand die voorzichtig grenzen aangeeft kan denken dat hij duidelijk is en toch gaan mensen over zijn of haar grenzen heen. Blijkbaar is het niet duidelijk. We noemen dat subassertief. Vanuit sub kun je terecht komen in de hyperassertiviteit. Je raakt gefrustreerd omdat je het ‘al zo vaak aangegeven hebt’ en dan loopt de emmer over en reageer je vanuit hyperassertiviteit: ’ik heb het al zo vaak aangegeven!’

Onvoldoende respect

Kenmerkend voor subassertief is dat je onvoldoende respect hebt voor jezelf. De ander is belangrijker dan jij. Je bereikt je doelen niet, voelt je vaak onmachtig, snel gekwetst en je vindt jezelf minder waard. Je komt onnodig in conflict met jezelf. Subassertief gedrag komt bijna altijd doordat je het gevoel hebt dat je onvoldoende invloed hebt op de situatie. Er moet teveel met verwachtingen of ideeën van anderen rekening gehouden worden. Hierdoor raak je het contact en de verbondenheid met jezelf kwijt. Je handelt niet meer vanuit jezelf maar laat het handelen teveel door anderen bepalen. Dit kan leiden tot ernstige stress- en vermoeidheidsklachten en kan uiteindelijk uitmonden in een burnout.

Subassertief kan er zo uitzien:

• twijfelachtig
• onzeker
• niet opkomen voor jezelf
• jezelf wegcijferen
• onduidelijk en vaag blijven
• vragende opstelling
• verexcuserend zijn
• zacht praten

Geen ruimte

Kenmerkend voor hyperassertief zijn is dat je onvoldoende respect hebt voor anderen. Jij bent belangrijker dan de ander. Je krijgt ten koste van de ander je zin en je gelijk. Je biedt de ander geen ruimte. Ook deze gedragsstijl levert stress op. Je komt onnodig vaak in conflict met de ander en bovendien loop je het risico dat andere mensen je gaan vermijden.

Hyperassertief kan er zo uitzien:

• Eisend opstellen
• Agressief
• Vechtlustig
• Aanvallend
• verbaal geweld
• drammen
• dwingen
• jezelf boven de ander plaatsen

Gelijkwaardig

Kenmerkend voor assertief zijn is dat je zowel jezelf als de ander in voldoende mate respecteert. Ik ben even belangrijk als de ander en de ander is even belangrijk als ik. Jij en de ander zijn meer tevreden. Je komt overtuigend over, wordt gehoord. Je bent gelijkwaardig met de ander.

Assertief kan er zo uit zien:

• Duidelijk en stevig: rechte houding, goed oogcontact, kalme stem
• taalgebruik waaruit je behoeftes naar voren komen
• Je hebt oog voor de rechten van de ander
• Je brengt ideeën effectief, zelfverzekerd over
• Je hebt het gevoel jezelf te kunnen zijn
• De ander krijgt een duidelijk beeld van jouw behoeftes zonder zich aangevallen te voelen
• Je komst vriendelijk op voor jezelf
• Zelfverzekerd en overtuigend
• Je laat weten wat je zou willen en houdt daarbij rekening met anderen

Voorbeeld
Iemand vraagt jou 10 euro te leen. Jij wil uit principe geen geld uitlenen, aan niemand. Mogelijke reacties zijn dan:

Subassertief: “Ja, natuurlijk.” (en dan vervolgens piekeren omdat je je niet aan je eigen principes houdt.)
Hyperassertief: “Nee, ik leen jou geen geld uit. Je hebt toch zelf geld! Waarom zou ik jou geld geven?”
Assertief: “Nee, ik leen geen geld uit.”

Gevolgen voor persoonlijke contacten

Door subassertief of hyperassertief te reageren in contact met anderen investeer je in feite niet in de relatie. Het gevolg is dat relaties niet groeien. Assertief zijn is vaak even spannend, maar je investeert wel in de relatie. Je geeft door assertief te zijn aan dat je de relatie met de ander belangrijk vindt. De nodige conflicten horen erbij: daar groeit de relatie van.